Η κακοδαιμονία του ελληνικού Τύπου έχει τις ρίζες της στις
αρχές του δευτέρου ημίσεος του εικοστού αιώνα, στις αρχές της δεκαετίας του
1950, όταν παραδοσιακές δημοκρατικές
εφημερίδες, «σημαίες» του κεντρώου
χώρου, άλλαξαν παράταξη, «αποσκίρτησαν»
θα έλεγα, για να ταχθούν στο πλευρό του Ελληνικού Συναγερμού του Αλέξανδρου
Παπάγου και του Σπύρου Μαρκεζίνη.
Βέβαια, σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, οι 2 – 3
κεντρώες εφημερίδες επανήλθαν στις πολιτικές παρατάξεις που τις είχαν γεννήσει,
η κρίση όμως εμπιστοσύνης μεταξύ τους και του αναγνωστικού κοινού, είχε αφήσει
τα σημάδια της. Το γυαλί είχε ραγίσει και τις συνέπειες του ραΐσματος φορτώθηκε
δυστυχώς ολόκληρος ο Τύπος, ο οποίος κλονίστηκε από την ασυνέπεια και
παρασπονδία των 2 – 3 κεντρώων οργάνων του, έστω κι αν αυτή υπήρξε ολιγόχρονη
και ακολούθησε… έμπρακτη μετάνοια!
Δεύτερη έκρηξη κρίσης εμπιστοσύνης μεταξύ του Τύπου και του
αναγνωστικού κοινού, σημειώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όπου η
μαχητικότερη εφημερίδα του κέντρου, η «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», εγκατέλειψε το κόμμα του
Γέρου της Δημοκρατίας, του αειμνήστου
Γεωργίου Παπανδρέου, για να ακολουθήσει τους λεγόμενους αποστάτες και τους
αυλόδουλους του αλήστου μνήμης βασιλιά Κοκού, που ανέτρεψαν την λαοπρόβλητη
κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου και στήριξαν το βασιλικό πραξικόπημα και τους
υπηρέτες του.
Την εποχή εκείνη, εκτός της «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» έδειξε πρόθυμο να
υπηρετήσει βασιλιά και αποστάτες και άλλο ισχυρό κεντρώο δημοσιογραφικό
συγκρότημα, το οποίο όμως έκανε πίσω, όταν χιλιάδες αγανακτισμένοι πολίτες
μπλοκάρησαν και έκαψαν τα πρώτα δέματα με τα τυπωμένα «φιλοαποστατικά
αντιπαπανδρεϊκά» φύλλα της μεγάλης κυκλοφορίας απογευματινής του εφημερίδας.
Αυτή η κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ του αναγνωστικού κοινού,
των πολιτών και του Τύπου, ήταν εντονότερη και επώδυνη για τις εφημερίδες.
Το ξήλωμα είχε αρχίσει…
Ωστόσο, η τρίτη και περισσότερο σοβαρή για τον Τύπο κρίση,
ήρθε περίπου 25 χρόνια αργότερα, όταν εφημερίδες κεντρώες πάντοτε, δεν δίστασαν
να στραφούν κατά του Ανδρέα Παπανδρέου, να τον ταυτίσουν με τον Κοσκωτά και να
συμμαχήσουν ενθέρμως με εκείνους που τον παρέπεμψαν στο ειδικό δικαστήριο με
βαριές και ατιμωτικές κατηγορίες, για να αθωωθεί πανηγυρικά «ωσεί παρών» και να
επανέλθει στην εξουσία με την ψήφο του λαού.
Και τότε, η μερίδα του Τύπου που στράφηκε κατά του Ανδρέα,
εγκαταλειφθείσα από τους περισσότερους αναγνώστες της, κατάπιε τα σάλια της (!)
και ξαναέγινε φιλοανδρεϊκή!
Τι εξευτελισμός αλήθεια…
Έτσι λοιπόν άρχισε η πτώση του Τύπου για την οποία πλήρη και
απόλυτη ευθύνη φέρει ο ίδιος ο Τύπος ή τουλάχιστον μερίδα του Τύπου, μερικές
εφημερίδες μεγάλης μάλιστα κυκλοφορίας.
Στο μεταξύ, η τηλεόραση με τη ζωντάνια της και το ραδιόφωνο
με την αμεσότητά του, έκαναν καλά τη δουλειά τους!
Έδωσαν στο κοινό μια ενημέρωση πολύπλευρη και σφαιρική,
ανάλογα με τις τοποθετήσεις τους, τα συμφέροντά τους και τα περιθώρια που τους
άφηναν οι διαπλοκές τους!
Πάντως, σε καμιά περίπτωση τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, δεν κατάφεραν
να πάρουν τη θέση του Τύπου, να τον υποκαταστήσουν, δεδομένου ότι αφενός ο
προφορικός λόγος δεν μένει, είναι «μπαινάκης – βγαινάκης» (Verba volant,
scripta manent – τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν) και αφετέρου στερούνται
αρθρογραφίας, σχολίων, αναλύσεων κλπ.
Τα τελευταία χρόνια, στον χώρο της ενημέρωσης μπήκε δυναμικά
το διαδίκτυο, το οποίο προσφέρει μεγάλες δυνατότητες όχι μόνο στην πληροφόρηση
και στην ενημέρωση αλλά και στην κοινωνική δικτύωση, καθώς και στις διαπροσωπικές επαφές.
Το νέο αυτό μέσον αποδεικνύεται εκτελεστής, δήμιος του τύπου
και ευεργέτης των διαφόρων μικρών και, δυστυχώς, μεγάλων εκδοτών και λοιπών
επιχειρηματιών της ενημέρωσης, οι οποίοι… παίζουν πλέον στο γήπεδο χωρίς
αντίπαλο και κερδίζουν τόσο από τις αφορολόγητες διαφημίσεις και από τη μη
επιβολή αγγελιοσήμου, όσο και από την εκμετάλλευση των εργαζομένων στους
ιστοτόπους, τα πορτάλς, τις ηλεκτρονικές
εφημερίδες, δημοσιογράφων και άλλων, οι οποίοι αμείβονται με πενταροδεκάρες και
μένουν χωρίς ασφαλιστική και συνδικαλιστική κάλυψη!
Τα θύματα
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης και της οικονομικής κρίσης
που πλήττει τη χώρα τα τελευταία τριάμιση χρόνια είναι ο αργός οδυνηρός και
παρατεταμένος θάνατος του Τύπου που είναι και ο περισσότερο ευαίσθητος, ο
περιορισμός των δαπανών στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, η δραματική μείωση των εσόδων των
ασφαλιστικών ταμείων των δημοσιογράφων και γενικά των λειτουργών του Τύπου και
της ενημέρωσης και η ανεργία στον κλάδο που ανήλθε και ανέρχεται συνεχώς και
ήδη έχει φθάσει σε επίπεδα τραγικά.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, την τελευταία
τριετία 2009 – 2012, χάθηκαν περίπου 4.800 θέσεις εργασίας μόνον από τις
εισηγμένες εταιρείες ΜΜΕ.
Έκλεισαν τρία συγκροτήματα και δύο τηλεοπτικοί σταθμοί
(ALTER, 902) και οι εργασιακές συνθήκες λίγο απέχουν από συνθήκες σκλαβοπάζαρου.
Αργά αλλά σταθερά
βουλιάζουν οι κυκλοφορίες των εφημερίδων...
Το Μάρτιο του 2013,
οι εφημερίδες πλησίασαν ακόμη περισσότερο το συμβολικό όριο του 1 εκατ. φύλλων,
πουλώντας κατά μέσο 1.078.925 φύλλα (-166.577) σημειώνοντας νέα μείωση της
τάξης του 15%. Συνολικά στο πρώτο τρίμηνο του 2013 οι απώλειες της κυκλοφορίας
είναι στο 11%, με μέσο όρο πωλήσεων τα 1.091.539 φύλλα.
Η κατάσταση έχει ως εξής το Μάρτιο του 2013. Οι κυριακάτικες
εφημερίδες έχασαν 73.737 φύλλα, πουλώντας κατά μέσο όρο 672.869. Οι λοιπές
εβδομαδιαίες διατήρησαν το θετικό πρόσημο με 121.620 φύλλα (39.085) και αύξηση
της τάξης του 47%. Αντιθέτως, οι πολιτικές έχασαν το 21% της κυκλοφορίας τους,
με πωλήσεις 102.166 φύλλων και οι εβδομαδιαίες προγνωστικών έπεσαν στα 62.204
φύλλα (-36.153) καταγράφοντας μείωση κατά 37%. Οι εβδομαδιαίες αθλητικές
υποχώρησαν στα 54.617 φύλλα (-25.348) και οι ημερήσιες αθλητικές στα
45.780(-14.254) Οι εβδομαδιαίες οικονομικές μείωσαν τη δύναμή τους στα 8.629
φύλλα(-6.291) και οι ημερήσιες οικονομικές στα 3.850 φύλλα(-594). Οι πρωινές
πολιτικές εφημερίδες, χωρίς την κυκλοφορία της «Καθημερινής» η οποία και δεν
δημοσιεύεται, είχαν μέσο όρο 7.188 φύλλα.
Στις κυριακάτικες, το «Θέμα» με απώλειες 20.662 φύλλων
διατήρησε το Μάρτιο του 2013 την πρώτη θέση με μέσο όρο κυκλοφορίας τα 148.192
φύλλα. Δεύτερο με άνοδο το «Βήμα της Κυριακής» με 120.633 φύλλα (5.112) και
τρίτο το «Έθνος της Κυριακής» με 106.966 φύλλα (-7.993) . Η κυκλοφορία της
«Καθημερινής» δεν δημοσιεύεται, αλλά εκτιμάται πως υποχώρησε κάτω από τα 100 χιλ. φύλλα. Απώλειες
και για τη «Real News» κατά 19% στα 84.642 φύλλα (-19.792). Ο «Τύπος της
Κυριακής» πούλησε 25.332(-6.608) η «Κυριακάτικη Δημοκρατία» 25.194 (33.932) και
η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» 21.094. Ο «Ριζοσπάστης της Κυριακής»
19.199(-2.874) η «Αυγή της Κυριακής» 6.900 (2.346), το «Π» 5.215 (-2.697) και
το «Χωνί» 5.069 (-9.925).Στις λοιπές εβδομαδιαίες και το Μάρτιο του 2013 τα
«Παραπολιτικά» είναι στην τρίτη θέση με 27.685 φύλλα, δεύτερη η «Χρυσή
Ευκαιρία» με 17.391 και τρίτος ο «Επενδυτής» με 15.152 φύλλα.
Στις ημερήσιες πολιτικές εφημερίδες, τα «Νέα» παραμένουν
στην πρώτη θέση με 29.423 φύλλα (-9.785) δεύτερο το «Έθνος» με 20.290 (-7.198).
Για την Τρίτη θέση μονομαχούν ο «Ελεύθερος Τύπος» με 16.247 φύλλα (1.186) και η
«Espresso με 16.135 (-3.856). Η «Εφημερίδα των Συντακτών» με 8.307 φύλλα,
πέρασε την «Ελευθεροτυπία» η οποία υποχώρησε
με 6.781 φύλλα.
Την τριετία 2009-2012 έκλεισαν οι εφημερίδες «Απογευματινή»,
«Αδέσμευτος», «Εξέδρα», «Φίλαθλος», «Ελεύθερος», «Score Live», ο ημερήσιος «Αγγελιοφόρος»,
η «Veto», οι «Αποκαλύψεις», η «Ελευθεροτυπία», η οποία επανεκδόθηκε πρόσφατα και
η ημερήσια έκδοση του «Βήματος». Κυκλοφόρησαν κυρίως εβδομαδιαία φύλλα, η
«Κυριακάτικη Δημοκρατία», τα «Παραπολιτικά», η «Εργασία Τώρα», οι «6 μέρες»,
και οι ημερήσιες «Εφημερίδα των Συντακτών» και «Ελευθεροτυπία», όπως και η
«Ελλάδα αύριο». Οι θέσεις που δημιουργήθηκαν ήταν ελάχιστες.
Απίστευτη είναι η πτώση της κυκλοφορίας των πάλαι ποτέ
μεγάλων ημερήσιων εφημερίδων η οποία φθάνει ακόμη και το 60 – 70% πανελλαδικά
σε ορισμένες περιπτώσεις.
Είναι λοιπόν φανερό,
ότι ο Τύπος αργοπεθαίνει με πολύ δυσάρεστες συνέπειες για την διακίνηση των
ιδεών και των απόψεων, την ελευθεροτυπία και αυτή την ίδια τη δημοκρατία.
Δεν ξαναβλέπουμε ούτε και θα ξαναδούμε ποτέ, τον εφημεριδοπώλη
φορτωμένο με εφημερίδες και περιοδικά, να περνάει αξημέρωτα σχεδόν και να ρίχνει
στις πόρτες των σπιτιών τα έντυπα.
Ούτε θα ξαναδούμε τα πρωινά τους αναγνώστες πηγαίνοντας στη
δουλειά, όρθιους επί το πλείστον, στοιβαγμένους στα λεωφορεία να «ρουφούν» την
εφημερίδα τους και βέβαια το ίδιο επιστρέφοντας το μεσημέρι στο σπίτι, με την
απογευματινή εφημερίδα που κυκλοφορούσε στις 12.
Τέτοιες εικόνες ενός ζωντανού Τύπου δεν πρόκειται να ξαναδούμε,
γιατί ο Τύπος είναι ετοιμοθάνατος.
Ο Τύπος ξεψυχάει και μαζί του η υγιής διατήρηση των ιδεών
και των απόψεων, η ελευθεροτυπία κατά μια έννοια.
Χάνουμε τον Τύπο και μαζί του χάνουμε ένα ισχυρό στήριγμα της
ελευθερίας και της δημοκρατίας μας!
Τέλος, δραματικές είναι και οι συνέπειες στον κλάδο των
δημοσιογράφων και των λοιπών λειτουργών του Τύπου, οι οποίοι καθημερινά βλέπουν
να αυξάνεται ο αριθμός των ανέργων σε επίπεδα απελπιστικά.
